Yaşlılık Aylığı: Bildiklerimiz ya da Bilmediklerimiz

Kamuoyunda “torba kanun” diye bilinen kanun kapsamında “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkındaki Kanun”da da değişikliğe gidildi.

Buna göre; 65 yaşını doldurmuş yurttaşlara, yersiz ya da fazla ödenmiş aylıklar nedeniyle çıkarılan borç ve para cezaları ile bunlara ilişkin faizler silinecek ve haklarında herhangi bir idari, adli takibi yapılmayacak.

Ocak-2013’te yürürlüğe giren 2022 sayılı Kanun dayanağındaki “65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkındaki Yönetmelik”le de yeni düzenlemeler yapılmıştı.

                                                                  ***

* 1977’da başlayan uygulama; Mart-2013 itibarıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) bünyesindeki her il ve ilçede bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı (SYDV) aracılığı ile sürdürülüyor.

* Yaşlılık aylığı işlemleri “Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Bilgi Sistemi”ndeki 2022 Modülü üzerinden yürütülüyor.

* Hak sahiplerine ödemeler 3’er aylık dönemler halinde PTT aracılığıyla yapılıyor.

* Yararlanıcı sayısı 1.241.974 (Haz.2013 itibarıyla).

* Yaşlılık aylığı iş-işlemleri “ALO 144 Sosyal Yardım Hattı” aracılığıyla sorgulanabiliyor.

* Yaşlılık aylığı başvurusu il-ilçe SYDV’larına yapılıyor. İş-işlemler, başvuru tarihi itibarıyla bir ay içinde tamamlanıyor.

Kimler faydalanabiliyor?

Bu aylıktan;

* 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşları;

* Özürlü olduklarını “Özürlü Sağlık Kurulu Raporu(ÖSKR)” ile kanıtlayan, toplam özür oranı %40-69 arasında olan, 18 yaşını doldurmuş ve herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlüler;

* Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü olduklarını hastaneden alacakları ÖSKR ile kanıtlayan, toplam özür oranı yüzde 70 ve üzerinde olan 18 yaşını doldurmuş özürlüler;

* Kanunen bakmakla yükümlü olduğu ve fiilen bakımını gerçekleştirdiği, toplam özür oranı %40 ve üzerinde olduğu gibi 18 yaşını da tamamlamamış özürlü yakınları;

* Sosyal güvenlik kurumlarından(SGK) yetim aylığı alan çocuklardan özürlü olanların aldıkları aylık veya gelir toplamı tutarı bu Yönetmelik kapsamında ödenecek olan aylık tutarından düşük olanlardan,

* Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, SGK’ dan gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka al(a)mayan, mahkeme kararıyla veya mevzuat gereği bağlanmış herhangi bir devamlı geliri bulunmayan ve ilgili Kanunda belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlar yararlanabiliyor.

Aylık türleri

* Yaşlılık aylığı: 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda,

* Özürlü ve 18 yaş altı özürlü yakını aylığı: 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarın yüzde 200’ü tutarında,

* Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü aylığı: 2022 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarın yüzde 300’ü tutarında ödeme yapılıyor.

Nasıl başvurulur?

* Başvuru; kişinin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu il ve ilçenin SYDV’na bizzat ya da kanuni temsilci tarafından yapılıyor ve form doldurulup imzalanıyor.

* Başvuran özürlü vatandaşlar verilen sevk kağıdıyla “Ücretsiz özürlü sağlık kurulu raporu “uygulamasından faydalanabiliyor.

* Başvuru formundaki bilgiler ile merkezi veri tabanı sorgulamasından sağlanan bilgilerin doğrulanması ve hanenin genel durumunun mahallinde saptanması için Vakıf personeli başvuranın ikametgâhına ve çevresine giderek “sosyal inceleme” yapar ve “Hane Ziyaret Bilgi Formu”nu doldurur.

* Hak sahiplerinin sosyal incelemesi her yıl yenileniyor.

* Kamu veya özel kurum ve kuruluşlarda iaşe ve ibateleri dâhil sürekli bakımı yapılan veya yaptırılanlara aylık bağlanmıyor.

* Malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek veya tüzel kişilerce kendilerine bakılanlara aylık verilmiyor.

* 18 yaşından küçük özürlü yakınlarına aylık bağlanabilmesi için bakıcı ile bakılanın aynı hanede ikamet etmesi gerekiyor.

* Kişinin yaşlı veya özürlü aylığı alması, fiilen bakımını üstleneceği özürlü yakını bulunması durumunda 18 yaş altı özürlü yakını aylığı bağlanmasına engel değil.

* Değerlendirme sonucu hane içinde kişi başına düşen geliri muhtaçlık sınırının altında olanlara aylık bağlanıyor.

* Hak sahibine; aylığın bağlandığı tarihi izleyen ilk ödeme döneminde defaten ödeme yapılıyor.

* Aylık sahipleri “Genel Sağlık Sigortası (GSS)” kapsamına alınıyor.

Aylık devredilemez

* Aylık; ölüm, feragat, 18 yaş altı özürlü yakını aylığı alanlar için özürlünün 18 yaşını doldurması veya bakıcı ile bakılanın aynı hanede ikamet etmediği ya da ikamet etse dahi fiilen bakmadığı ve aylığın özürlü için kullanılmadığının saptanması, aylığın bir yıl boyunca aralıksız olarak alınmaması, muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde nafaka almakta olması veya gelir elde etmekte olması sebepleriyle aylık bağlanma koşullarının kaybedilmesi vb. durumunda kesilir.

* Aylık alanlar veya onların eş, anne-baba, vasi-kayyum, veli-vekilleri, aylık kesilmesini gerektiren durumları 3 ay içinde Vakfa bildirmekle yükümlü. Bildirmeyenlere faiziyle borç tahakkuk ettiriliyor

* Gerçek dışı belge düzenleyen ve kullananlar hakkında ceza kovuşturması yapılması için ASPB’nca Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunuluyor.

* Aylık kişinin rızasıyla bile haczedilemiyor, başkasına devir ve temlik edilemiyor.

* Aylık bağlanma ve ödenmesine ilişkin tüm belgeler, her türlü vergi ve resim ödemesinden muaf.

* Yaşlılık aylığında yeni muhtaçlık sınırı asgari ücretin 3’te 1’i yani 243 TL.(Tem-2013 itibarıyla)

* Muhtaçlık, puanlama formülü ile belirleniyor. (ŞD/NV)

Puanlama kriterleri ve detaylı bilgi için bakınız.

Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.