Yaşlının Çevresini Düzenlemek Zor Mu?
“Yaşlanma, çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması“ ise “Yaşlı kullanımına uygun olmayan fiziksel çevre, yaşlının özgüvenini azaltıp, yaşam alanını daralttığından toplumla bütünleşmesini engeller.“ demek mümkün. Ancak “bireysel tercihine uygun, kapasitesini geliştirebilecek fırsatlar sunan, güvenli bir çevrede yaşama” hakkı olan yaşlıların bu temel kişilik haklarını kullanabilmeleri için kentlerin ve evlerin erişilebilir olması gerek.
Yaşlılar için erişilebilir ve yaşanabilir kentte;
• Yaya geçitlerinde butonlu ışık,
• Yüksekliği 15(-), genişliği 150(+)cm, kaymayan–parlamayan, kesilmeyen, başlangıç ve bitişi rampalı, emniyet şeritli, dönüş alanlı, yönlendirme – ikaz araçları bulunan kaldırımlar,
• Yol boyu belli aralıklarla çeşme – gölgelik – büfe – tuvalet – oturma birimleri,
• Yürüyen merdivenleri de bulunan, tekerlekli sandalyeliler için asansörlü, gece –gerekiyorsa gündüz de- aydınlatılan alt-üst geçitler,
• minimum merdiven– asansör,
• Basamak/eşik yerine zemini sert, stabil, kaymaz ve az pürüzlü malzeme ile kaplı, iki tarafı yuvarlak hatlı küpeştesi olan rampalı,
• Kaldırım eşikleri 2 cm.den az ve iki yönü pahlı,
• Çeşme-tuvaletli, aydınlık,(mümkünse) üstü kapalı, yaşlı araçlarına özel yer ayrılan otoparklar,
• Rıht yüksekliği 15, baskıç genişliği 28 cm, iki tarafı küpeşteli, (gerektiğinde) ara sahanlıklı, pürüzlü ve kaymayı engelleyici malzeme kullanılan, başı-sonu farklı renk ve dokulu, sahanlıklı, aydınlık merdivenler,
• 180(+) cm. genişliğinde, uygun geçiş süreli, ışıkları butonlu – sesli, orta refüjde bekleme amaçlı yapı adası bulunan hemzemin yaya geçitli,
• Basit – açık sembollerin zemin rengine zıt şekilde kullanıldığı (güvenlik=yeşil, risk=sarı,tehlike-acil durum=kırmızı), işitsel-görsel uyarı kullanılan, kolay görünebilen, yeterli sayıda, iyi aydınlatılmış ikaz işaretleri,
• Seviye farklılığı en aza indirilerek engellerden arındırılan, bilgi levhaları uzaktan görülür ve anlaşılır, oturma yeri bulunan durak yerleri,
• Yürüyen merdivenli, asansörlü, 70-80 cm. geriden seramik şeritli, metro-hızlı tren-otobüs düzlemlerini birbirine bağlayan asansörlerin olduğu metro- hızlı tren istasyonları,
bulunur.
Ancak böyle bir kentte böyle bir dış çevrede bir yaşlı yürüyerek, tekerlekli sandalye ile, toplu / özel taşıma olanaklarıyla kentsel yaşama dahil olup, aktivitelerden yararlanır.
Kentten yaşlının ikametgahının yer aldığı binaya gelirsek… Bakkala, polikliniğe, pazara, eczaneye, otobüs-dolmuş duraklarına yakın, bahçeli bir apartmanın giriş katında oturmak yaşlı için idealdir. Yaşlının eve bağlanmaması için;
• Asansörsüz bir binada üst katlarda oturmaması,
• Bina girişinde basamak yerine rampa olması,
• Bina girişinde tekerlekli sandalye /walker için hareket alanı bulunması,
• Binada eşiksiz ve basamaksız ulaşılabilen asansör bulunması,
• Merdivenlerin dönel olmaması,
• Kapı genişliğinin 90(+) cm. olması ve dışa açılması
önemlidir.
Peki; içindeyken kendimizi güvende hissettiğimiz, dış dünyanın tehditlerinden korunduğumuz, sığınağımız; güzel evimizde yalandığımızda ne tür düzenlemeler yapılmalı?
Günlük yaşamının tümünü ya da çoğunu evde geçiren yaşlı için; bir işi daha kısa sürede, daha az enerji harcayarak, daha kolay hareket ederek yapabilmesi önemli. Alınacak önlemlerle ve yapılacak düzenlemelerle daha rahat ve güvenli hale getirilen ev; yaşlının yaşam kalitesini yükseltir.
Her ne kadar evinde tek başına yaşayan, evde gündüzleri tek başına kalan, yaşamını bir başkasının desteğiyle sürdüren ve Alzheimer hastası olan yaşlılar için bazı farklı düzenlemeler gerekse de; bu yazıda “Yaşlı için güvenli bir ev nasıl olur? ”sorusunun yanıtını vermeğe çalışacağız.
Evdeki yaşlının rahatı ve güvenliği için;
• Bağımsız, salona ve banyo-tuvalete yakın, güneş alan, havadar, ihtiyacı giderecek amaca uygun toz tutmayan, temizlenmesi kolay, hafif, köşeleri sivri olmayan mobilya ile döşenmiş, telefonlu, radyo-televizyonlu, uygun büyüklükte bir odasının olması,
• Karyolasının ayarlanabilir özellikli, korkuluklu, zemini ızgaralı, başı ve korkuluğun çarptığında zarar vermeyecek maddeden olması,
• Yatağın orta sertlikte karyolaya uygun olması,
• Gerekiyorsa havalı yatak kullanılması,
• İdrar-gaita kontrolü yoksa, yatak üstüne alez kullanılması,
• Karyolanın çift taraftan kullanılabilecek yere konması,
• Odada karyola dışında etajer, koltuk, rahat oturabilecek kolçaklı sandalye / koltuk, (gerekiyorsa) yatak üstü yemek sehpası bulunması,
• Oda zeminin halı ile kaplanmaması, mümkünse evde paspas kullanılmaması,
• Gün tarih ve zamandan haberdar olabilmesi için günlük takvim ve büyük bir saat bulunması,
• Küçük bir çöp sepeti ve gece lambası bulunması,
• Günlük gazete / kitap ve sevdiklerinin fotoğraflarının olması,
• Yardıma gereksinimi olduğunda haber verebilmesi için zil / çıngırak / diyafon / dahili telefon olması,
• Gerektiğinde kullanması için baston / walker (yürüteç)/ tekerlekli sandalye bulunması,
• Çok üşüdükleri için iyi bir ısıtma sistemi olması;
o Kaloriferli ise sivri köşeli radyotörlerin üst-yanlarının kapatılması, üzerine suluklar konması,
o Sobalı ise yerinin iyi saptanması,
o Elektrikli ısıtıcılı ise duvara monte edilmesi,
• Kullanılıyorsa paspas ve halıların zemine sabitlenmesi,
• Ev çok katlıysa yaşlının odasının zemin katta yer alması,
• Ev içindeki merdivenlerin trabzanlı, ışıklandırılmış, basamakları uygun dik – genişlikte ve kaymaz olması olması,
• Varsa balkonların yüksek korkuluklu olması,
• Mutfak dolapları ve çalışma tezgahının uygun yükseklikte olması,
• Banyonun küvetli olmaması, küvetli / duş kabinli / kurnalıysa; yatay-düşey tutamaklar olması, yerde kaymayı önleyici paspas olması, armatürlerin kolay açılıp/kapanan özellikte olması, yerlerin röliyefli seramikle kaplanmış olması,
• Tuvaletin alaturka değil klozet olması, gerektiğinde klozet kullanımını kolaylaştırıcı klozet yükseltici kullanılması, yatay-düşey tutamak monte edilmesi,
• Aydınlık, havadar, pastel renklerle boyalı, olması,
• Tüm kapıların geniş ve dışarıya açılması,
• Oda kapısının kilitlenmemesi,
• Odasından çıkarak yürüyeceği yolda gereksiz eşya bulunmaması,
• Elektrik kablolarının sabitlenmesi, el-ayak altında olmaması
önemlidir.
Ayrıca; yaşlının çevresinde kesici, delici zehirleyici, yakıcı, yanıcı maddeler ve manevi değeri yüksek eşyalar, para, nüfus cüzdanı, (bilinci yerinde değilse) ilaç bulunmamasına dikkat edilmelidir.
“Evinizdeki yaşlının yardımcı bir çevre ile daha iyi ilişki kurabileceği bir dünyaya gereksinimi var“ diyerek ve S. Beauvoir’in “Yaşlılık; olgun meyvalarla bir sonbahar, soğuğu, karları, kırağıları insanın gözünün önüne getiren bir kuru kış. Onda güzel akşamların yumuşaklığı vardır. Fakat, alaca karanlığın koyu hüznü de görülür. ” sözünü ekleyerek bu yazıyı da noktalayalım.
*Şadiye Dönümcü.Sosyal Hizmet Uzmanı.
**http://www.sosyalhizmetuzmani.org/kentyasli2.htm,
Not: Bu Yazı bianet.org Sitesinde Yayınlanmaktadır.
